Advies?
”Hoe gemotiveerd ben jij om aan school te werken?” Die vraag stelde onze kennispartner Qompas aan bijna 70.000 vmbo-leerlingen. Het resultaat? Vier jaar geleden vond nog 48 procent van de vmbo’ers zichzelf gemotiveerd. Nu is dat nog maar 38 procent, en het wordt nog steeds minder. In het onderwijs en de politiek zijn daar veel zorgen over. Wie niet gemotiveerd is, haalt namelijk sneller lagere cijfers, blijft zitten of zakt voor zijn examens. Sommige leerlingen stoppen zelfs helemaal met school zodra ze niet meer leerplichtig zijn. Daarom richten we ons in de begeleiding niet alleen op de lesstof, maar ook op de motivatie, zelfstandigheid en het zelfvertrouwen van de leerling. Maar hoe werkt motivatie precies?
Motivatieproblemen beginnen vaak na het eerste jaar op de middelbare school. In de brugklas zijn er namelijk nog niet zoveel toetsen en huiswerkopgaven en die zijn ook nog niet zo moeilijk. Maar het wordt wel steeds meer én steeds moeilijker. Dan kan de moed leerlingen in de schoenen zakken. Onderzoekers hebben gezien dat de motivatie in de derde klas vaak het laagst is, en daarna weer een beetje stijgt. Dat kan komen doordat dan de eindstreep in zicht komt en er meer op het spel staat: het diploma.
Die eindstreep is voor iedereen hetzelfde, maar de weg ernaartoe niet. Elke leerling is anders en elke leerling léért ook anders. Toch wordt op school vaak op dezelfde manier lesgegeven. Denk aan docenten die veel zelf uitleggen, terwijl sommige leerlingen de stof beter begrijpen met video’s of actieve oefeningen. En als je voor een toets moet leren, doe je dat volgens de één het beste door te stampen en herhalen, terwijl andere leerlingen meer onthouden door samenvattingen en flitskaartjes. Met andere woorden: er zijn veel manieren om tot leren te komen, maar niet elke manier past bij elke leerling.
Tot leren komen: dat is waar motivatie over gaat. Daar zijn wel een paar dingen voor nodig. Ten eerste moeten leerlingen op een veilige, gezonde en fijne manier naar school kunnen gaan. Dat betekent dat er rekening met je gehouden wordt, dat je vragen kunt stellen en dat er buiten school een plek is waar je je huiswerk kunt maken, eventueel met hulp. Maar ook andere dingen zijn belangrijk. Bijvoorbeeld ontbijten voordat je van huis gaat, genoeg frisse lucht en beweging en vrije tijd. Al deze dingen zijn basisbehoeften: pas als een leerling zich veilig, prettig en rustig voelt, is er ruimte om te leren.
Daarnaast is het belangrijkom te weten hoe leren wérkt. Of het nou gaat om een wiskundeproefwerk, een boekverslag of een leesopdracht: je moet weten wát je moet doen, waaróm je dat moet doen en hóe je dat moet doen. Anders weet je niet waar je moet beginnen, of wanneer je het goed doet, en probeer je het ook niet. Dat zorgt er al snel voor dat school nóg moeilijker en minder leuk wordt, dat je niet (meer) met een goed gevoel naar school gaat en het ook minder belangrijk gaat vinden. Met andere woorden: dat je niet wilt leren.
Daarmee komen we bij het derde en laatste onderdeel van motivatie: tot leren wíllen komen. Dat bestaat uit twee dingen: leerplezier en zelfvertrouwen. Ze versterken elkaar: als je iets leuk vindt, word je er ook sneller beter in en weten dat je iets goed kunt, maakt het ook leuker om te doen. Je hersenen maken gelukshormonen aan, waardoor je niet alleen gevoeliger wordt voor nieuwe leerervaringen, maar ook een goed gevoel krijgt.
Dat goede gevoel is waar we het bij Lyceo allemaal voor doen. Iedereen moet namelijk met een goed gevoel naar school kunnen gaan en iedereen moet de hulp krijgen die nodig is bij het schoolwerk, zodat ze met een goed gevoel huiswerk kunnen maken en toetsen kunnen voorbereiden. Maar ook een goed gevoel over jezelf vinden we belangrijk. We willen namelijk niets liever dan dat de leerling ook tot leren dúrft te komen. Dat betekent: gedachten delen, fouten maken en aan jezelf werken. Op die manier ontdek je waar je goed in bent, wat je wilt bereiken, hoe je jezelf kunt verbeteren en wat jou daarbij helpt.
Als je leren gaat zien als manier om een goed gevoel te krijgen over jezelf, als méér dan schoolwerk alleen, dan ontstaat motivatie die van binnenuit komt. Dat betekent dat de eigen interesses, talenten en ambities, de eigen leergierigheid, belangrijker worden dan verwachtingen, einddoelen en schoolcurricula. En uiteindelijk belangrijker dan omstandigheden die het leren misschien moeilijker maken.
Bij Lyceo telt daarom elke leerervaring als succeservaring. Elk ‘aha’-moment, elke nieuwe studievaardigheid en elk positieve resultaat brengt leerlingen een stapje dichter bij een bloeiende schooltijd waarin zij volledig tot hun recht komen. En de allereerste stap is motivatie. Want leren is weliswaar niet altijd even makkelijk, en daardoor ook niet altijd even leuk, maar je kunt het wel (leuk) léren (vinden) .
